Әр адамның ЖАН ДҮНИЕСІНДЕ әлдебір «ҚҰНДЫЛЫҚТАР түтікшесі» бар. Тағам мен суға деген қажеттілік сияқты оны ТОЛТЫРУ қажеттілігі де аса маңызды. Бірақ, ол материалды игіліктермен емес, өзіңнің МАҢЫЗДЫЛЫҒЫҢДЫ, қажеттілігіңді, ПАЙДАҢНЫҢ ТИЕТІНДІГІН сезіну арқылы, ең бастысы СҮЙІСПЕНШІЛІКПЕН толтырылады. Бұл «түтікше» толған кезде, адам өзін БАҚЫТТЫ сезінеді.
Дана ТӨЛЕШ, екі ҚЫЗДЫҢ анасы, Fresh Events компаниясының иегері бұл ШЫНАЙЫЛЫҚТЫ бұрыннан-ақ түсінген, сондықтан да «өзінің түтікшесінің» ІШІНДЕГІСІМЕН үнемі БӨЛІСЕДІ, өйткені НЕҒҰРЛЫМ көп бөліссең, ол соғұрлым тола береді.
- Дана, сіздің екі қызыңыз бар. Ұлдарға қарағанда, қыздарды тәрбиелеу оңай. Бұл қыздардың байсалдылығымен және анасы ұлына қарағанда қызын көбірек түсінетіндігімен негізделеді. Сіз осы пікірге қалай қарайсыз?
- ????????? Меніңше, бұл адасушылық және де талассыз ақиқат емес, шын мәнінде, қыздарды тәрбиелеген өте қиын, олар нәзік әрі рухани жағынан терең. Қыздарды тәрбиелеу – бұл зергерлік жұмыс. Олар – ана болатын, отбасының шаңырағын сақтап тұратын, сүйікті жарын қолдап, кез келген нәрсенің орайын тауып, қиын-қыстау жағдайларды шешетін болашақ әйелдер. Сондықтан да оларға өмір даналығына ерте кезден бастап-ақ үйрете берген жөн, бұл ұғымға жақсы білім, мәдениеттілік, төзімділік, логикалық ойлау, данышпандық және әртүрлі білгірлік кіреді.
- Ал қыздарыңыздың бойына сіз данышпандық немесе логикалық ойлау деген қасиеттерді қалай сіңіресіз?
- Менің 7 жастағы (жеті жарым жастағы) үлкен қызым қазір шахматпен айналысады, мен оған «Елестетші, бұл өмір тақтасы, сенің әрбір әрекетіңнен кейін оқиғалар тізбегі орын алып жатады, партияның қалай аяқталатындығы осы оқиғаларға байланысты, ал шын мәнінде, бұл сенің немесе басқа біреудің тағдыры болуы мүмкін» деймін. Ол тағы бір жүріс жасамай жатып, қателеспеу үшін ойланып, бәрін есептейді. Ipad-қа логиканы және креативті ойлауды дамытатын ойындар жүктеуге тырысамын, өйткені ойнап жатып балалар әрбір әрекеттің қандай да бір аяғы болатынын, қателіктерге қалай жол бермеуге болады деген сияқты дүниелерді түсінсе екен деймін.
- Кіші қызыңыз небәрі бес жаста, осының бәрін қабылдай ала ма?
- Қазір балалар жылдам дамып жатыр. Бірақ, ол қызыма көбіне ертегі айтып отырамын. Бұл күшті әрекет ететін әдіс, осы ертегілердің арқасында бала жақсылық жасауға, батылдыққа, жауапкершілікке, әдептілікке, көптеген жақсы сапаларды игеруге бағытталады.
- Қазіргі таңда, балаларды тәрбиелеу туралы мәліметтер көп, әртүрлі әдістер бар, қыруар психолог бар. Қандай да бір әдісті, ертегіні, ойынды таңдау барысында сіз нені басшылыққа аласыз?
- Мен үшін ең басты бағыт – менің бал дәурен балалық шағым мен ата-анам, олар сегіз баланы лайықты деңгейде тәрбиелеген. Бізге берген тәрбиенің негізінде еңбек, үй шаруашылығына жауапкершілікпен қарау және сүйіспеншілік жатыр. Біз насихат пен көпірме сөздер естіген емеспіз, керісінше даналықпен үндемеу ашуланған әңгімеден гөрі тиімді әсер етеді. Әлемнің түбегейлі өзгергеніне және өзге дүниелерге басымдылық берілуіне қарамастан, адамзат табиғаты сол баяғыша. Мен сүйіспеншілікке толы ортада өстім, сондықтан да өз бақытымды таптым, менің балаларым да сүйіспеншілікке толы ортада жетіліп жатыр, сондықтан олардың да бақытты болатынына кәміл сенемін. Егер де ішкі дүниеңде жайсыздық, мазасыздық және құр бостық болса, әр саусаққа кигізілген гауһар-жақұттың адамдарды бақытқа бөлемейтіні хақ. Бақыт – бұл ішкі жан дүниеңнің күйі. Балалардың бойына ең алдымен адамның жағымды сапаларын сіңіру керек деп ойлаймын, ал мықты брендтер мен қымбат әшекейлерді бағалай ма, жоқ па – ол жағын өздері шешіп алады.
- Қыздар көбіне аналарына, оның әйелдік сапасына, әйелдер психологиясына еліктейді. Қыздарыңыз сіздің қандай қасиеттеріңізді үлгі тұтса екен деп ойлайсыз?
- Менің бойымдағы жағымды сапалар жайлы айту маған қиын. Олар туралы басқа біреулер айтсын, бірақ мен қыздарымның өзім сияқты, әлеуметтік мәртебесі мен материалдық игіліктерін ең алдымен, рухани және адамгершілік тұрғыдан дамуы үшін пайдаланса екен деймін. Заманауи әйел ана және әйел сияқты ғана өмір сүрмеуі тиіс, бұл жеткіліксіз. Өзіңнің қажет екеніңді міндетті түрде сезіну керек, сондықтан да жақсы білімің болу керек, еңбектену керек, қайырымдылықпен айналысып, әлеуметтеніп, мансапқа жету қажет. Егер де мені дамытып, маған пайда әкелсе, мен әлемнің кез келген жеріне бара аламын. Өзімнің білімімді жетілдіруге және кәсіби деңгейімді арттыруға мен көп қаражат және уақыт жұмсаймын, «қаншалықты көп білсем, соншалықты ештеңе білмейтін сияқты болып тұрамын» деген ой осы маған қатысты айтылған сияқты. Кітап, оның ішінде психология, бизнес-маркетинг, философия, ертегі сияқты әртүрлісі – менің мәңгі серіктестерім.
- ҚМЭБИ-дегі магистратура сізге жеткіліксіз бе?
- Менің өмірім – үнемі білім іздеумен жалғасып келеді, егер де бірдеңе үйреніп алсам, соны достарыммен, жақындарыммен бөліскім келіп тұрады. Біреуге бірдеңе үйрету, өзімнің қиялыма батыру – менің мақсатым емес, мен үшін жаңа білім игеріп, онымен бөлісу аса қызық.
- Балаларды тәрбиелеу ережелерінің бірі – олардың әлеміне ену. Егер олардың қызығушылықтарымен өмір сүрмесең, оларды түсінбесең, бұл әрине қиын. Осы мәселені шештіңіз бе?
- Мен бұны екінші қызым туылған сәтте ғана сезіндім. Менің пікірім тұрғысынан емес, балалардың пікірінше маңызды заттар деңгей-деңгейімен қабылданғандығы маңызды екен. Анасы әуестіктерге, қыздардың мәселелеріне қандай сыңай танытса, оның беделі де содан байқалады. Ал тәжірибесі мен білімі жоқ балалардың өзіндік, шағын ғана, өмірді қабылдауы болады, олар үшін әр күн – жаңалыққа толы. Біздер, ересектер, әңгімелесу, ойындар, қарым-қатынас жасау арқылы олардың әлемді қабылдауына көмектесу керекпіз. Балалармен қарым-қатынас жасау – бұл үлкен бақыт. Шынын айтсам, балаларымның уақытынан ерте есейгенін қаламаймын, осы бір тәтті, нәзік, қулық-сұмдығы жоқ жас кезеңін тоқтатып қойғым келеді.
- Балалардың режимі сақтала ма?
- Міндетті түрде. Олар кешкілік сағат сегізде ұйықтайды, ерте тұрады, мектеп, сабақ, үй тапсырмалары бар, келер күн жемісті болу үшін және де шаршатпас үшін ең алдымен, жақсылап демалу керек.
- Қыздарыңызды қалай еркелетесіз?
- Біз жиі саяхаттаймыз, оларға әлемді таныған ұнайды. Ал демалыс күндері үйге туған-туыс жиналады. Үлкендер дастархан басында отырып, үлкендерше әңгімелерін айтады, ал балалар үйдің жоғарғы қабатына көтеріліп, бізге көрініс дайындайды. Киімдерін ауыстырады (бізде әртүрлі костюмдер бар), өлең оқиды, ән салады, би билейді, бір сөзбен айтқанда, күшті қойылым шығады! Осының бәрін көргеннен кейін оларды қалай еркелетпейсің?! Бірінші марапат - әрқайсысына балмұздақ үлесінен беріледі, содан кейін әрқайсысына белгілі бір ақша сомасын береміз, дүкендерді аралатамыз, сол кезде өз ақшаларына керектісін алады. Бір жағынан өз бюджетін жоспарлау танымы да бар бұнда.
- Ал қыздарыңыз 1998 жылы «Қазақстан аруы» мәртебесіне ие болғаныңызды біле ме?
- Иә. Айтпақшы, мен оларға бұл туралы айтпағанмын, олар ескі фотоальбомды тауып алып, көріп жатқан... Енді өскен кезде «Қазақстан аруы» атануды армандап жүр. Айтпақша, балаларымның бойынан кемшіліктерін көрмеймін және де «өзіңіздің бойыңыздағы артықшылықтарды беріңіз, сонда кемшіліктер өздігінен жоғалады» деген ұстанымды ұстаймын. Сондықтан да ешқашан кемшіліктерге баса назар аудармаймын, жай ғана балалардың назары мен санасын жағымсыз сәттен жағымды сәтке қарай ауыстырамын. Табиғат әр адамға талант пен қабілеттілік берген, табысты адамға айналу үшін соны тауып алып, уақытты жоғалтпай, қажетті бағытқа қарай қозғалу керек.
- Сұлу сыртқы келбеттен басқа, оған тағы не керек?
- Мәселен, мен алты жыл бойы хореография академиясында оқыдым. Музыка сабағын оқыдым, таусылмайтын фототүсірілім, кешкілік билер, дефиле, өнер көрсетулер болатын. Қазір қыздарым да мен сияқты болғылары келеді, хореографя сабағына қуана-қуана барады. Бірақ мен үшін байқауға қатыстыру маңызды емес, бұл бір рет қана болатын оқиға, бір сәттілік атақ, кейін оны жұрт ұмытып та қалады. Оларға табиғаттың даналығын, дәстүрлерді, сыпайылықты, адамгершілікті үйреткен анағұрлым маңызды нәрселер.
- Кішкентай балалар сыртқы келбетке назар аудармайды. Бірақ өсе келе олар адамдарды сұлу және сұлу емес деп «сұрыптай» бастайды. Өздерін де белгілі бір топқа жатқызады және де көбіне табиғат берген сыртқы келбеттеріне көңілдері толмай жатады. Осының әсерінен кейде олардың бойында кемшілік пайда болады. Балаларыңыз сұлулық дегеннің не екенін біле ме?
- Иә, иә. Осы жақында ғана құрдастарының шаштары, таққан бантиктерін, шаштарын сәндеуін, көйлектерін талқылап отырғанын құлағым шалып қалды. Бірақ, егер, тіпті біреудің бір нәрсесі ұнамай қалса да, олар ол адаммен қарым-қатынасын үзбейтіндігі мені қанаттандырып жіберді. Ал мен оларға қыздар өздерінің сырқы келбеттеріне қарауға, табиғат берген сыйды сақтауға тиіс екенін айтып түсіндіремін. Гигиенаға, теңізде күнге қарсы немесе қыста аязға қарсы кремдерді қолдануға үйретемін.
- Отбасыларыңызда қандай да бір дәстүр немесе қандай да бір белгіленген тәртіп бар ма?
- Иә. Ең бастысы біздің отбасымыз – патриархат. Үйдегі басты адам – күйеуім, қыздарымның әкесі. Егер ер адам өзіне деген құрмет пен ізетті көретін болса, өзі де еленбейтін қарым-қатынастың болуына жол бермейді. Менің өмірімде ең басты екі еркек бар - әкем және күйеуім.
Әкем мен үшін жай ғана жақын адам емес, қайраттылықтың, еркектіктің бастау нышаны. Мен әкемнің қамқорлығын, қолдауын, менің эмоционалды қажеттіліктеріме деген жылдам әрі ыстық ықыласын әрдайым сезініп жүремін. Ол мені теңдесі жоқ көптеген нәрселерге үйретті. Қазір де арамыздағы әңгімемізді аса қызықтап еске түсіремін, жетпіс бес деген жасына қарамастан, қазір әкем ширақ, бойында күш-қуаты мол, оның көзқарасы да сол қалпы, ал ішкі жан дүниесі мейірімге толы. Отбасын құрғаннан кейін, күйеуім мен үшін беделді тұлғаға айналды. Мен және қыздарым үшін жауапкершілікті ол өз мойнына алды. Және де мені көп нәрсеге баулыды, осы үшін мен оған шексіз ризамын. Құдай қосқан жарым – менің отбасымдағы ең басты адам, ол менің тірегім, күшім, шабытым, бақытым, махаббатым.
- Сіздердің міндеттеріңіз шектеулі ме?
- Әрине. Отбасындағы басты қаржы мәселелерге күйеуім, ал ұйымдастыруға мен жауап беремін. Бақытты отбасылық өмір дегеніміз – бизнестен де күрделі жұмыс. Үнемі дамып, жаңа мақсаттар қоя білуге тиіссің. Жұмыстан бір айырмашылығы отбасында бір айға демалыс ала алмайсың. Бірақ егер талпынатын болсаң, бәріне де үлгеруге болады. Мен үшін ең бастысы ішкі тепе-теңдік пен тыныштық. Ішкі жан дүниеңде бейбітшілдік орнаса, отбасында да бәрі жақсы болады. Кез келген әйел бақытты әрі сүйікті болғысы келеді. Бизнестің ауыртпалықтарымен күресудің қажеті жоқ, тек сүйікті адамдарыңа қамқорлық жасағың келетін, өзіңді күтіп отырған отбасыңның болғаны қандай ғажап.
- Дана, біздіңше, заманауи қазақ қызының бойында қандай сапалар мен шеберліктер болуы тиіс?
- Меніңше, жақсы білімнен басқа, ол әртүрлі әлеуметтік деңгейде қарым-қатынас орната білу үшін психологияны білуі тиіс. Нақты өмірлік жолын білу, әр бағытқа бір мойын сұқпай, сол жолмен ғана жүру. Өз халқының салт-дәстүрін біліп, ақылды, дана көреген болуы тиіс. Әлеуметтік немесе кәсіби тұрғыдан жүзеге асуының нәтижесінде емес, менталитетке және табиғи ерекшелікке байланысты қазақ әйелі еркекке бағынуы тиіс. Отбасының ахуалы жылулықты, жайлылықты, еркіндікті қажет етеді, осының бәрін әйел жасауы тиіс. Біздің үйде, мәселен әркімнің өзінің жеке кеңістігі мен уақыты бар, меніңше, жалғыз қалып ойлану үшін қажетті орынның болуы маңызды. Бірақ, қандай жағдай болмасын, кез келген отбасында қарама-қайшылықтар болып жатады, десек те ақылды әйел бірінші өзі көнуі тиіс. Сүйіспеншілік және өзара түсіністікке толы ортада өскен балалар ары қарай міндетті түрде да өз бақыттарын тауып алады, бұны өмірлік тәжірибемнен білемін.
- Сіз ата-анаңызды қатты жақсы көресіз, қамқорлық жасайсыз, құрмет тұтасыз. Қартайған шақта осындай қарым-қатынасқа ие болу үшін балаларды қалай тәрбиелеуге болады?
- Балаларыңмен жасалған жақсы қарым-қатынас – қартайған шағыңа жұмсалған ең жақсы салым дейді ғой. Ал меніңше, ата-анамның жақсы болғаны менің бағым сияқты. Олар керемет адамдар ғой! Оларда қазіргідей тәрбие беру жайлы кітаптар болған емес, бірақ олар интуициялық деңгейде-ақ адамгершіліктің сәннен ешқашан шықпайтынын үйреткен болатын.
Мәтіні: Светлана ЛЫСЕНКОСуреті: Александр ПАЛАТОВСКИЙ
Төлеш Дана: БАҚЫТ – ішкі жан дүниенің күйі.// Женщины Восток-Запад, №3 (114) мамыр-маусым, 2011.
Сканерден өткізілген нұскасы:
Бет 1
Бет 2
Бет 3
Бет 4
Бет 5
Бет 6
Бет 7
Бет 8
Бет 9
